Miejsca pamięci narodowej i lokalnej

RAWICZ, ul Rynek 1 Ratusz – południowa ściana zewnętrzna budynku na wysokości 2m od poziomu chodnika Tablica – odlew pomalowany w kolorze złotym. Tablica zmieniona. Uroczyste odsłonięcie pierwszej tablicy miała miejsce w 1953r. na 10-lecie PRL. Napis na tablicy: „PAMIĘCI OBYWATELI: CYBURSKI STEFAN – 22 LATA Z RAWICZA, DĄBROWICZ WŁADYSŁAW – 18 LAT Z WYDAW, ROBASZYŃSKI FRANCISZEK – 23 LATA Z PIASKÓW, SZUKALSKI WINCENTY – 37 LAT ZE SŁUPI KAPITULNEJ, SZWARC KAZIMIERZ – 17 LAT Z RAWICZA, TATAREK JAN 22 LATA Z ZAORLA, TYCA JAN – 26 LAT Z OSTÓJ, KTÓRZY W DNIU 19.VIII.1921R. ZGINĘLI PODCZAS MANIFESTACJI ROBOTNICZYCH W RAWICZU. W 65 ROCZNICĘ MIESZKAŃCY MIASTA RAWICZA.”

Rawicz, ul. Kościelna Kościół Farny - ściana zachodnia przy prawym bocznym wejściu do kruchty kościelnej. Tablica z czarnego marmuru polerowanego rozmiar 82x44 cm - w poziomie. Napis na tablicy: /w środku znak krzyża/ „Ś.P. Bohaterom Męczennikom politycznym pomordowanym za wiarę, ojczyznę i niepodległość w hitlerowskich więzieniach, w obozach koncentracyjnych Polski Związek Byłych Więźniów Politycznych w Rawiczu 9.11.1947” po lewej stronie na tle krzyża odznaka związkowa.

fot. A. Pląskowska

RAWICZ, ul. Ignacego Buszy 3a, Kościół pod wezwaniem Św. Andrzeja Boboli – kruchta po prawej stronie kratowanych drzwi do nawy – dwuczęściowa tablica z brązu wmurowana w tynk. Tablica pamiątkowa z brązu /mosiądzu/ 2 części – górna trapezowa, dolna prostokątna tworzą całość. GÓRNA CZĘŚĆ TABLICY TRAPEZ PODSTAWA 54CM APOTEOZA WALKI: ŻOŁNIERZE Z KARABINAMI W ATAKU NA TLE ORLA. DOLNA CZĘŚĆ PROSTOKĄTNA – PODSTAWA 54CM MIĘDZY DWOMA EMBLEMATAMI /ODDZ. PUŁK./ ORZEŁ PO LEWEJ STRONIE I KRZYŻ. PO PRAWEJ STRONIE 1939-1945 I NAPIS PONIŻEJ: „W HOŁDZIE POLEGŁYM NA POLACH BITEW ŻOŁNIERZOM 55 POZNAŃSKIEGO PUŁKU PIECHOTY Z LESZNA WIELKOPOLSKIEGO POTOMNYM KU PAMIĘCI TOWARZYSZE BRONI.”

RAWICZ ul. Bobrowskiego 9. Tablica emaliowana na blasze żeliwnej z napisem, odsłonięta na uroczystości nadania nazwy ulicy Stefana Bobrowskiego 12.04.1976. Napis na tablicy: STEFAN BOBROWSKI 17.I.1840 – 12.04.1863 CZŁONEK CENTRALNEGO KOMITETU POWSTANIA STYCZNIOWEGO, NACZELNIK MIASTA WARSZAWY – FAKTYCZNY KIEROWNIK WALKI W PIERWSZYM OKRESIE POWSTANIA – PRZYWÓDCA CZERWONYCH” ZGINĄŁ W SPROWOKOWANYM PRZEZ BIAŁYCH POJEDYNKU W LESIE ŁASZCZYŃSKIM. GRÓB JEGO ZNAJDUJE SIĘ NA CMENTARZU W ŁASZCZYNIE.

Rawicz, ul. Ogrodnicza. Pomnik - głaz poświęcony Ofiarom faszyzmu i stalinizmu oraz tablica poświęcona ofiarom komunizmu. Z okazji III Zjazdu Więźniów Politycznych dołożono tablicę Odsłonięcie 11.11.1991r. i 1998r. Napis na pomniku: „Cześć pamięci powstańcom i patriotom polskim zamęczonym w rawickim więzieniu przez hitlerowskich i stalinowskich oprawców w latach 1939-1945, 1945-1956”. Napis na tablicy: „Zamęczonym i pomordowanym w hołdziE i pamięci współwięźniowie i uczestnicy Ogólnopolskich Zjazdów Więźniów Politycznych reżimu komunistycznego 03.05.1991, 16.06.1995, 19.09.1998, 16.06.2001. ZWOPS oddz. Wielkopolska-Poznań, Zarząd Miasta i Gminy Rawicz”.

fot. A. Pląskowska

Rawicz PLANTY, ul. Kościuszki Pomnik Żołnierza Polskiego. Przedstawia żołnierza polskiego na cokole z granitu, na południowej ścianie cokołu orzeł w koronie. Na zachodniej ścianie cokołu tablica pamiątkowa Napis na tablicy: „POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ WYCHOWANKÓW RAWICKIEGO KORPUSU KADETÓW” . Na wschodniej ścianie cokołu tablica pamiątkowa poświęcona powstańcom wielkopolskim. Napis: „POWSTAŃCOM WIELKOPOLSKIM 1918-1919 MIESZKAŃCY ZIEMI RAWICKIEJ GRUDZIEŃ 2008”).

przed pomnikiem tablice napisowe wykonane z granitu. Napisy na tablicach: „ŻOŁNIERZOM Z ZIEMI RAWICKIEJ POLEGŁYM NA FRONTACH II WOJNY ŚWIATOWEJ W 60 ROCZNICĘ ZAKOŃCZENIA WOJNY MIESZKAŃCY GMINY RAWICZ. 8 MAJA 2005 ROKU” /zmiana w 2005r./, „BOHATERSKIEMU ŻOŁNIERZOWI POLSKIEMU ZA WALKĘ O POLSKĘ”, „BOJOWNIKOM POWSTAŃ NARODOWYCH O WOLNĄ I NIEPODLEGŁĄ POLSKĘ”
północna strona Pomnika Żołnierza. Tablica pamiątkowa położona na postumencie wykonana z czarnego granitu 50x70cm. Wykonano z okazji Zjazdu Więźniów Politycznych. Odsłonięcie: 16.06.2001. Napis: „W hołdzie i pamięci Żołnierzom, którzy w latach 1945-1956 trwali w walce o niepodległość Polski. Mieszkańcy Rawicza, Współtowarzysze walki Z.W.P.O.S. Poznań- Rawicz 16.06.2001”. Inicjatorzy: Wehmann i Purzyński.
północna strona Pomnika Żołnierza po lewej stronie. Tablica pamiątkowa poświęcona harcerzom położona na postumencie. Napis na tablicy: „HARCERKOM, HARCERZOM POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ. CZUWAJ. ZHP HUFIEC RAWICZ.”
północna strona Pomnika Żołnierza po prawej stronie. Tablica pamiątkowa poświęcona Sybirakom położona na postumencie. Napis na tablicy: „1939 – 1956 ZMARŁYM PAMIĘĆ ŻYJĄCYM POJEDNANIE”

fot. A. Pląskowska

RAWICZ Grota Roweckiego - Szpital Powiatowy główny gmach dawnego Korpusu Kadetów przed wojną – na południowej ścianie w części przed głównym wejściem dwie tablice pamiątkowe:

Tablica poświęcona Łukaszowi Cieplińskiemu.

„1 MARCA 1951 ROKU ZOSTAŁ „…ZAMORDOWANY ZA WIARĘ ŚWIĘTĄ JAKO POLAK ZA OJCZYZNĘ I JAKO CZŁOWIEK ZA PRAWDĘ I SPRAWIEDLIWOŚĆ…” PŁK CIEPLIŃSKI PS. „PŁUG” PREZES IV ZARZĄDU ZRZESZENIA „WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ” ABSOLWENT KORPUSU KADETÓW W RAWICZU. CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI”

Tablica pamiątkowa z brązu 85x105cm w pionie o wadze 200 kg wmurowana 25.09.1979r. odsłonięta z okazji 2-dniowego Zjazdu Kadetów w Rawiczu 25-26.08.1979 r. Napis na tablicy: „RAWICZ 1.09.1979 WYCHOWAWCOM, WYCHOWANKOM, DOWÓDCOM KORPUSÓW KADETÓW, KTÓRZY ŻYCIE ODDALI ZA UKOCHANĄ POLSKĘ KOLEDZY”. Całość w oprawie – ornamencie z liści laurowych z 4 znakami i orłem.

fot. A. Pląskowska

Rawicz, budynek dworca głównego PKP w Rawiczu – tablica ze wzmocnionej pleksy z napisem "Pamięci wysiedlonych z kresów wschodnich Rzeczpospolitej, dla których po roku 1945 rawicki dworzec był kolejnym etapem pełnej trudów podróży na nowe miejsce osiedlenia. Mieszkańcy Rawicza. Rawicz 2022".

Kierując się dbałością o zachowanie w pamięci mieszkańców/ wydarzeń, które wpłynęły na historię naszej Małej Ojczyzny, oddając szacunek ludziom, których dotknęła gehenna eksodusu, jakim śmiało można nazwać akcję przesiedlenia po 1945 roku Polaków z kresów wschodnich na tereny ziem odzyskanych, Burmistrz Gminy Rawicz Grzegorz Kubik, ufundował tablicę upamiętniającą te wydarzenia. Inicjatorem pomysłu był Antoni Kośmider. Autorem projektu graficznego jest Dawid Dłubała.

fot. A. Pląskowska

Ściana kaplicy cmentarnej.

tablice z czarnego granitu z nazwiskami więźniów politycznych z lat 1939-45. Napis na tablicy:„605 NAZWISK WIĘŹNIÓW STRACONYCH LUB ZMARŁYCH W CZASIE OKUPACJI HITLEROWSKIEJ POCHOWANYCH NA TYM CMENTARZU.”
Tablice z czarnego granitu z nazwiskami więźniów politycznych w latach 1945-56 Odsłonięcie: 18.06.1995 r. Napis: „141 więźniów politycznych zamordowanych lub zmarłych w więzieniu w Rawiczu w latach 1945-1956”. Poprzednia tablica wykonana z metalu autorstwa Antoniego Suchaneckiego. Inicjatorem byli Ojcowie Żywego Różańca w Rawiczu.

fot. A. Pląskowska

KWATERA OFIAR WOJNY POLSKO-BOLSZEWICKIEJ ORAZ WIELKIEJ WOJNY. Obelisk /Pomnik/ z czarnego granitu na podstawie betonowej z kaskadą schodów z kostki brukowej w alejce. Na obelisku tablica z napisem. Przedwojenny obelisk zniszczyli hitlerowcy. Na tym miejscu po II wojnie światowej postawiono drugi. Napis: „Wyrazy Hołdu dla spoczywających tu Powstańców Wielkopolskich z r. 1918-1919 Żołnierzy Wojska Polskiego i Byłych Więźniów Politycznych walczących o wolność Ojczyzny”.

fot. A. Pląskowska

5 kwater mogił zbiorowych (20-25 osób, w tym 20 osób znanych z imienia i nazwiska) i stela betonowa z napisem. Po II wojnie światowej nastąpiła ekshumacja rawiczan rozstrzelanych przez Niemców we wrześniu 1939 roku. Na lewym skraju środkowej kwatery ekshumowane zwłoki nauczyciela Józefa Scherwentkego, rozstrzelanego we wrześniu 1939r. przy Dolinie Świętojańskiej w Rawiczu. Obecnie grób znajduje się przy kaplicy. Napis na steli (między dwoma krzyżami pod orłem): „MIEJSCE WIECZNEGO SPOCZYNKU OFIAR BESTIALSKO ZAMORDOWANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW W 1939 R. ZGINĘLI ZA TO, ŻE BYLI POLAKAMI. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.”

Remont wykonany został w 2019 roku. Zmieniono materiał z lastrika i betonu na granit. Dofinansowanie Wojewody Wielkopolskiego.

fot. A. Pląskowska

LAS ŁASZCZYŃSKI koło Żylic ok. 500m od rzeki Masłówki w pobliżu leśniczówki Stanisławowo. Kamień Stefana Bobrowskiego. Granit na betonowej podstawie. Obok po lewej stronie 2 ciosy macierzystego głazu i tablica z napisem. „Stefan BobrowskI 17.1.1840 + 12.04.1863. członek Centralnego Komitetu Narodowego, Naczelnik Miasta Warszawy, Faktyczny kierownik walki w pierwszym okresie powstania, premier rządu, przywódca CZERWONYCH. ZGINĄŁ W SPROWOKOWANYM PRZEZ BAŁYCH POJEDYNKU 12.IV.1863 TU W LESIE ŁASZCZYŃSKIM. GRÓB JEGO ZNAJDUJE SIĘ NA CMENTARZU W ŁASZCZYNIE KOŁO RAWICZA”.

fot. A. Pląskowska

LASY SARNOWSKIE – od Rawicza za Szymanowem od skrzyżowania dróg Szymanowo, Słupia Kapitulna i Sarnowa, Zielona Wieś – 150m na północ po prawej stronie drogi leśnej Sarnowy. POMNIK – głaz granitowy na betonowym cokole/ Po lewej stronie metalowy maszt Na głazie tablica żeliwna ca 47kg wagi o rozmiarach 50x40 cm poziomo. Napis ze znakiem PW /2 miecze i znicz/. „POMNIK GŁAZ PAMIĘCI POMORDOWANYCH W LASACH SARNOWSKICH W LATACH OKUPACJI HITLEROWSKIEJ 1939 – 1945”.

fot. A. Pląskowska

LASY SARNOWSKIE /na wschód w stronę Słupi Kapitulnej po prawej stronie skrzyżowania dróg Zielona Wieś – Sarnowa. Z tyłu kamienia dąb. KAMIEŃ – głaz skromnych rozmiarów poświęcony Stanisławowi Kamińskiemu – dowódcy lewego/południowego /frontu Powstania Wielkopolskiego w walkach o Rawicz. Kamień granitowy na płycie betonowej. Całość okolona żelaznym łańcuchem. Napis na kamieniu. Znak krzyża i napis w ramce obwódkowej prostokątnej: „TU POLEGŁ W WALKACH O RAWICZ Ś.P. STANISŁAW KAMIŃSKI. CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI”. UWAGA - KAMIEŃ POSTAWIONY PO PIERWSZEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ. PRZECHOWANY W CZASIE OKUPACJI HITLEROWSKIEJ I PONOWNIE POSTAWIONY PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ.

fot. A. Pląskowska

SŁUPIA KAPITULNA – za wsią droga do Sów przed lasem podborowskim w lewo do Golejewka odgałęzia się droga polna, przy której po prawej stronie stoi pomnik – skromny z betonu/miejsce śmierci ks. proboszcza Juliusza Śledzińskiego – ofiary Powstania Wielkopolskiego postawiony w Polsce międzywojennej – odbudowany po II wojnie światowej. Napis: „W TYM MIEJSCU POLEGŁ BOHATERSKĄ ŚMIERCIĄ W WALCE O GRANICE POLSKI DN. 14.I.1919. KS. JULIUSZ ŚLEDZIŃSKI,PROBOSZCZ SŁUPI KAPITULNEJ. CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI”.

fot. A. Pląskowska

SŁUPIA KAPITULNA – szkoła podstawowa południowa strona przybudówki. Tablica z czarnego marmuru na murze szkoły. Pod znakiem Krzyża WLKP. napis: „PAMIĘCI POWSTAŃCÓW POLEGŁYCH W WALKACH O OSWOBODZENIE RODZINNEJ WSI: POR. STANISŁAW KAMIEŃSKI POLEGŁ 4.02.1919 r., SZER. JAN ŚWIĄTKIEWICZ 4.2.1919 r., SZER. WIKTOR DUDZIAK 4.2.1919 r., SZER. WŁADYSŁAW FILIPOWICZ 4.2.1919 r., SZER. FRANCISZEK TYCZYŃSKI 4.2.1919 r., SZER. LEON KIAŁKA 10.2.1919 r., KPR. STANISŁAW SIERAKOWSKI 21.6.1919 r., POR. STANISŁAW WĘCŁAŚ – ROZSTRZELANY PRZEZ OKUPANTA ZA UDZIAŁ W POWSTANIU WIELKOPOLSKIM 5.4.1919 r. W 50–TĄ ROCZNICĘ POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO”.

fot. A. Pląskowska

SŁUPIA KAPITULNA – kościół parafialny, zachodnia ściana przed wejściem głównym, idąc od strony ulicy. Tablica z czarnego marmuru przymocowana 4 bolcami do ściany kościoła. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 14.1.1979 r. Pod znakiem krzyża napis: „ODDALI SWE ŻYCIE W POWSTANIU WIELKOPOLSKIM 1919 W SŁUPI KAPITULNEJ: KS. ŚLEDZIŃSKI JULIUSZ, POR. KAMIŃSKI STANISŁAW, SZER. FILIPOWICZ WŁADYSŁAW, SZER. DUDZIAK WIKTOR, KAPR. ŚWIĄKIEWICZ JAK, SZER. KIAŁKA LEON, LECIEJEWSKI LEON, MATECKI TOMASZ, UMŁAWSKI JAN, BUDZYŃSKA AGNIESZKA, KEMPA GENOWEFA, POR. WĘCŁAŚ STANISŁAW – ŚCIĘTY 5.04.1941 PRZEZ OKUPANTA. W WDZIĘCZNEJ PAMIĘCI PARAFIANIE. R.I.P.”

fot. A. Pląskowska

ZIELONA WIEŚ – kościół parafialny – wschodnia ściana po prawej stronie głównego wejścia do kościoła. Tablica marmurowa biała. Napis: „KAPŁANOM SYNOM TUTEJSZEJ PARAFII O. EDWARD DYKTO /FRANCISZKANIN/ UR. W ZIELONEJ WSI, ZMARŁ I POCHOWANY NA GÓRZE ŚW. ANNY W 70 ROKU ŻYCIA. KS.ANTONI ŁUKOWIAK – UR. W ŁĄKCIE KAP. WOJSK POLSKICH, WIĘZIEŃ OBOZU KONCENTRACYJNEGO NR 32889 ZAMĘCZONY W GROSS – ROSEN W 56 ROKU ŻYCIA. O. FORTUNAT HUPA /FRANCISZKANIN/ UR. 12.10.1912 W ZAWADACH KAP. WOJSK POLSKICH II WOJNY SWIATOWEJ POLEGŁ 20.08.1944 POD FALAIS /FRANCJA/ W 7 ROKU KAPŁAŃSTWA. R.I.P.”

fot. A. Pląskowska

SARNOWA – ściana południowa Ratusza - wnęka. Tablice pamiątkowe z czarnego granitu:

Tablica centralna, największa, wykonana wg projektu prof. Jacka Jarczewskiego przedstawiająca orła w koronie na górze, u dołu herb Sarnowy, a pośrodku dwa napisy oddzielone od siebie motywem roślinnym. Górny napis: „600-lecie nadania praw magdeburskich miastu Sarnowa 11 listopada 2007 r.”. Dolny napis: „750-lecie nadania Sarnowie praw miejskich.1262 – 2012”.
Tablica po lewej stronie z krzyżem powstańczym i napisem: „W hołdzie powstańcom wielkopolskim 1918-1919 społeczność Sarnowy. 2014 rok. Bóg, Honor, Ojczyzna”.
Tablica dolna po lewej stronie z napisem: „Jeśli zapomnę o nich, ty panie na niebie zapomnij o mnie – mieszkańcom sarnowy, którzy cierpieli i ginęli za wolność ojczyzny. Samorząd i społeczeństwo”.
Tablica dolna po prawej stronie z napisem: „ofiary zbrodni stalinowskiej: Józef Skwara, ur.29 lipca 1900 r. osadzony w obozie w Kozielsku. Zamordowany w 1940 r. Edmund Bondke, ur. 29 lipca 1912 r. osadzony w obozie w Starobielsku. Zamordowany w 1940 r.”

TEREN CMENTARZA ŻYDOWSKIEGO - w pobliżu ulic Kalickiego i Wzgórze (tzw. Judebergi). Obejmuje około 1,5 hektarowy obszar, wyróżniający się obecnie grupą okazałych, objętych ochroną dębów. Nie zachowały się nagrobki (macewy) z tego cmentarza. Zostały zniszczone podczas II wojny światowej. Fundamenty ogrodzenia widoczne są od strony zachodniej. Zostały rozebrane zwieńczona murowanym łukiem brama oraz schody prowadzące na wzniesienie. Zachowały się jedynie: dom przedpogrzebowy i dom grabarza, które pełnią obecnie funkcje mieszkalne.

Cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej - położony na terenie leśnym, przyległym do Ulicy Gen. Grota - Roweckiego. Na cmentarzu pochowani są polegli i zmarli żołnierze w 1945 roku. Utworzony w 1952 roku cmentarz jest jednym z trzech tego typu cmentarzy w byłym województwie leszczyńskim. Pochowanych jest tam 1503 żołnierzy, których szczątki przeniesiono z byłych powiatów rawickiego, gostyńskiego, kępińskiego, krotoszyńskiego i leszczyńskiego. Znajdują się tutaj 82 mogiły zbiorowe i 22 indywidualne. Centralnym miejscem hektarowego cmentarza jest obelisk.

OFICJALNY SERWIS GMINY RAWICZ

Miejsca pamięci narodowej i lokalnej

TABLICE I POMNIKI W RAWICZU

POMNIKI I TABLICE NA CMENTARZU PARAFIALNYM W RAWICZU

MOGILY INDUWIDUALNE I ZBIOROWE NA CMENTARZU PARAFIALNYM W RAWICZU

POMNIKI I TABLICE W GMINIE RAWICZ

GROBY I MOGIŁY ZBIOROWE W GMINIE RAWICZ

NIECZYNNE CMENTARZE WYZNANIOWE

CMENTARZE WOJENNE

MIEJSCA NIEOZNAKOWANE

Adres