Rawickie murale to jeden z elementów budujących markę miasta. Nie tylko wpływają na estetykę, ale również opowiadają historię miasta lub zawierają w sobie uniwersalne przesłania, takie jak chociażby zachowanie dziedzictwa przyrodniczego lub historycznego.
Wszystkie opisane niżej murale powstały z inicjatywy Gminy Rawicz i opracowane zostały na podstawie koncepcji wypracowanej przez Biuro Promocji i Komunikacji Społecznej.
Koszt wykonania murali w części pokryty został całkowicie z budżetu Gminy Rawicz, a w części ze środków pozyskanych z różnych programów grantowych.
Lokalizacja: budynek Urzędu Miejskiego Gminy Rawicz, ul. Piłsudskiego 19
Koncepcja:
Jest to pierwszy mural jaki powstał z inicjatywy Gminy Rawicz ze środków całkowicie pochodzących z budżetu Gminy. Mural nawiązuje do hasła promocyjnego "Rawicz zawsze otwarty", przypomina datę lokacji miasta oraz staromiejski układ urbanistyczny. Przez dziurkę od klucza można ujrzeć perłę naszego miasta jakim jest Ratusz. Mural ma zachęcić mieszkańców i turystów do wędrówek po pięknych zakątkach starego miasta.
Lokalizacja: budynek wspólnoty mieszkaniowej ul. Piłsudskiego 51
Koncepcja:
Mural nawiązuje do walorów historycznych i przyrodniczych miasta. Przedstawiono na nim charakterystyczne dla miasta wieże: pokrytą miedzianą patynowaną blachą wieżę barokowego ratusza z XVIII w., wieżę z czerwonej cegły neogotyckiego kościoła pw. Chrystusa Króla i Zwiastowania NMP z początku XX w. i fragment klasycystycznej bazyliki pw. Św. Andrzeja Boboli z XIX w. Do odwiedzenia miasta zaprasza brama przeplatana drzewostanem inspirowanym florą zabytkowych Plant Jana Pawła II w Rawiczu. Uwidoczniono też charakterystyczne dla polskiej strefy klimatycznej gatunki fauny jak gołąb, wróbel.
Do wykonania muralu zostały użyte farby fotokatalityczne, które wykorzystują energię światła, aby rozłożyć substancje szkodliwe obecne w powietrzu, jak dwutlenek siarki, tlenek węgla czy tlenki azotu. Dzięki użytym farbom mural pełni przede wszystkim funkcję antysmogową w okolicy ruchliwego Ronda Unii Europejskiej będącym skrzyżowaniem ulic biegnących od centrum Rawicza, dworca PKP w Rawiczu oraz wiaduktu kolejowego w miejscowości Masłowo, przez który następuje wjazd do Rawicza od drogi wojewódzkiej 324 oraz dróg krajowych nr 36 i drogi ekspresowej S5 Poznań - Wrocław.
Na wykonanie muralu Gmina Rawicz 0trzymała dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu w ramach naboru na przedsięwzięcia związane z innowacyjną zieloną infrastrukturą oraz ochroną bioróżnorodności.
Lokalizacja: mur Zakładu Karnego w Rawiczu od ul. Wały Powstańców Wielkopolskich
Koncepcja: pierwszy fragment całościowej koncepcji, która powstała dzięki współpracy Gminy Rawicz, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Rawickiej, Muzeum Ziemi Rawickiej i Zakładu Karnego w Rawiczu pod wspólnym projektem "W drodze do wolności - upamiętnienie udziału Wielkopolan i mieszkańców Ziemi Rawickiej w powstaniach niepodległościowych XVII.XIX, i XX wieku". Projekt otrzymał dofinansowanie Ministra Obrony Narodowej w ramach programu "Mural ale, historia Wojska Polskiego muralem pisana".
Powstanie narodowe przeciwko Rosji i Prusom, nazywane insurekcją kościuszkowską, wybuchło wiosną 1794 r. Stanowiło próbę obrony Polski przed zaborcami oraz odbudowy jej pełnej suwerenności. Na czele powstańców stanął Tadeusz Kościuszko, absolwent Szkoły Rycerskiej, założonej w 1765 r. w Warszawie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Szkoła była pierwowzorem XX-wiecznych Korpusów Kadetów – z tym faktem wiązało się szczególne upamiętnianie postaci generała Tadeusza Kościuszki w Rawiczu. W październiku 1925 r., podczas inauguracji działalności Korpusu Kadetów nr 3, został odsłonięty pomnik – popiersie T. Kościuszki na placu Wolności.
Walki powstańcze w 1794 r. toczyły się na szerokim obszarze Rzeczypospolitej, z najważniejszymi bitwami pod Racławicami, Szczekocinami, Maciejowicami, w obronie Warszawy i Wilna. O klęsce powstania przesądziła przegrana bitwa pod Maciejowicami w październiku 1794 r. oraz dostanie się naczelnika Kościuszki do rosyjskiej niewoli.
Wielkopolanie również wzięli udział w insurekcji kościuszkowskiej, angażując się w działania zbrojne skierowane przeciwko pruskiemu zaborcy. W sierpniu 1794 r. rozpoczęły się walki na Kujawach oraz w Wielkopolsce, w okolicy Śremu, Kościana, Leszna, Ostrzeszowa i Turwi. Polacy przejęli wtedy na kilka dni władzę w Jutrosinie oraz Rawiczu. Gdy Walenty Zatorski został polskim burmistrzem Jutrosina, wydał mieszczanom rozkaz uzbrojenia się, usunięcia z przestrzeni publicznej oznak i symboli władzy pruskiej, a także oczekiwania na przybycie oddziału powstańczego dowodzonego przez Jana Nepomucena Umińskiego, późniejszego uczestnika wojen napoleońskich i powstania listopadowego. Do Rawicza powstańcy dotarli 25 sierpnia, zabierając pieniądze z kasy miejskiej oraz zapasy mąki. Po kilku dniach Prusacy wyparli powstańców zarówno z Rawicza jak i Jutrosina, a burmistrza Zatorskiego osadzili w twierdzy w Toruniu. Ostatecznie walki powstańcze w Wielkopolsce wygasły w połowie grudnia 1794 r.
Lokalizacja: mur Zakładu Karnego w Rawiczu od ul. Wały Powstańców Wielkopolskich
Koncepcja: drugi fragment całościowej koncepcji, która powstała dzięki współpracy Gminy Rawicz, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Rawickiej, Muzeum Ziemi Rawickiej i Zakładu Karnego w Rawiczu pod wspólnym projektem "W drodze do wolności - upamiętnienie udziału Wielkopolan i mieszkańców Ziemi Rawickiej w powstaniach niepodległościowych XVII.XIX, i XX wieku". Projekt otrzymał dofinansowanie Ministra Obrony Narodowej w ramach programu "Mural ale, historia Wojska Polskiego muralem pisana".
Walki przeciwko pruskiemu zaborcy, które wybuchły w Wielkopolsce w 1806 r., są zaliczane do pięciu zwycięskich powstań narodowych w historii Polski. Sukces tego zrywu niepodległościowego, zorganizowanego jako dywersja na tyłach armii pruskiej walczącej z wojskami Napoleona, przyczynił się do utworzenia Księstwa Warszawskiego.
Na czele powstańców stanął generał Jan Henryk Dąbrowski, który 6 listopada 1806 r. uroczyście wjechał do Poznania. Właśnie do generała w tym kontekście historycznym cesarz Napoleon skierował pamiętne słowa: „Na niepodległość trzeba sobie zasłużyć! Obaczę, jeżeli Polacy godni są być narodem”.
Rawicz był jednym z kilkunastu ośrodków w regionie, gdzie formowano i uzbrajano oddziały polskiego wojska na wzór armii francuskiej. Po zakończeniu działań bojowych i zawarciu pokoju w Tylży, do Rawicza został skierowany 12 pułk piechoty Armii Księstwa Warszawskiego, liczący ponad 2500 żołnierzy, dowodzony przez pułkownika Stanisława Ponińskiego. W okresie pobytu polskiego wojska w mieście odbywały się defilady z udziałem orkiestry pułkowej oraz bale oficerskie. Mieszkańcy, wśród których dominowali wówczas niemieccy rzemieślnicy, sukiennicy oraz krawcy – ufundowali i uszyli dla Polaków kompletne, nowe umundurowanie. Wsparcie tego typu było historycznym ewenementem, podobnie jak udział polskiego oddziału w obchodach religijnych innego wyznania niż katolickie – uroczystości poświęcenia odbudowanego po wielkim pożarze zboru protestanckiego.
W związku z funkcjonowaniem polskiego garnizonu oraz urzędu podprefekta w 1807 r. do Rawicza przybył ze sztabem główny dowódca dywizji wielkopolskiej generał Jan Henryk Dąbrowski. Towarzyszyła mu Barbara Chłapowska, która kilka miesięcy później została jego żoną. We wrześniu 1808 r. polski pułk piechoty odmaszerował z Rawicza do Torunia.
Lokalizacja: mur Zakładu Karnego w Rawiczu od ul. Wały Powstańców Wielkopolskich
Koncepcja: trzeci fragment całościowej koncepcji, która powstała dzięki współpracy Gminy Rawicz, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Rawickiej, Muzeum Ziemi Rawickiej i Zakładu Karnego w Rawiczu pod wspólnym projektem "W drodze do wolności - upamiętnienie udziału Wielkopolan i mieszkańców Ziemi Rawickiej w powstaniach niepodległościowych XVII.XIX, i XX wieku". Projekt otrzymał dofinansowanie Ministra Obrony Narodowej w ramach programu "Mural ale, historia Wojska Polskiego muralem pisana".
Działania militarne powstania listopadowego, skierowane głównie przeciwko rosyjskiemu zaborcy, toczyły się w latach 1830-1831 w Królestwie Polskim. Za broń chwycili również Polacy z Podola, Wołynia i Litwy. Wielkopolanie także nie pozostali obojętni wobec kolejnej próby odzyskania niepodległości. W walkach wzięło udział ponad 3100 ochotników z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, nielegalnie przedostających się przez kordony graniczne pomiędzy zaborem pruskim i rosyjskim. W Warszawie został utworzony Pułk Jazdy Poznańskiej, który brał udział w najważniejszych bitwach powstania: pod Grochowem, Wawrem, Ostrołęką, następnie na Litwie. Dowódcą jednego ze szwadronów był Ludwik Sczaniecki, brat Ignacego Sczanieckiego z Łaszczyna. Wielkopolska stała się także najważniejszym zapleczem materialnym powstania – poprzez organizację zbiórek pieniędzy, broni, lekarstw itp., zaangażowanie ziemianek, na czele z Emilią Sczaniecką i Klaudyną Potocką, w organizację pomocy medycznej.
Gdy powstanie upadło w październiku 1831 r., po 325 dniach walk, surowe represje dotknęły zarówno Polaków z zaboru rosyjskiego jak i „Poznańczyków”. Królestwo Polskie utraciło pozostałości autonomii, kilkadziesiąt tysięcy Polaków wcielono przymusowo do armii rosyjskiej lub zesłano na Syberię, dowódcy powstania otrzymali wyroki śmierci. Konsekwencją udziału Wielkopolan w powstaniu było zniesienie formalnej autonomii Wielkiego Księstwa Poznańskiego, kontrybucje, konfiskata majątków ziemskich, kary więzienia, przymusowa emigracja powstańców i ich rodzin.
Powstańcze losy konspiratorów z Wielkopolski nierozerwalnie splotły się ze szlakiem podróży po regionie Adama Mickiewicza, który przybył potajemnie do Wielkiego Księstwa Poznańskiego w sierpniu 1831 r., planując przeprawę przez granicę zaborów i udział w powstaniu listopadowym. Po nieudanej próbie dołączenia do powstańców poeta przez kilka miesięcy był gościem w wielkopolskich dworach ziemiańskich, m.in. rodów Gorzeńskich, Sczanieckich i Bojanowskich. Jesienią 1831 r. kilkakrotnie przyjeżdżał w okolice Rawicza – do Konarzewa, prawdopodobnie był także w Łaszczynie. Południową Wielkopolskę opuścił ostatecznie w grudniu 1831 r. Był to ostatni pobyt wieszcza na ziemiach polskich.
Lokalizacja: mur Zakładu Karnego w Rawiczu od ul. Wały Powstańców Wielkopolskich
Koncepcja: czwarty fragment całościowej koncepcji, która powstała dzięki współpracy Gminy Rawicz, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Rawickiej, Muzeum Ziemi Rawickiej i Zakładu Karnego w Rawiczu pod wspólnym projektem "W drodze do wolności - upamiętnienie udziału Wielkopolan i mieszkańców Ziemi Rawickiej w powstaniach niepodległościowych XVII.XIX, i XX wieku". Projekt otrzymał dofinansowanie Ministra Obrony Narodowej w ramach programu "Mural ale, historia Wojska Polskiego muralem pisana".
Najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym XIX stulecia było powstanie styczniowe, zakończone klęską Polaków i represjami wymierzonymi w działaczy niepodległościowych. Scenerię walk wyzwoleńczych w latach 1863-1864 stanowiły głównie tereny zaboru rosyjskiego, przy czym polski Rząd Narodowy planował objęcie działaniami militarnymi wszystkich trzech zaborów.
W lokalnych społecznościach działali zakonspirowani emisariusze, reprezentujący dwa skrajne, różniące się oceną sytuacji i poglądami obozy polityczne: umiarkowanych „białych”, kładących nacisk na pracę organiczną i starania o pokojowe rozszerzenie autonomii ziem polskich, a także „czerwonych” – zwolenników walki zbrojnej o niepodległość. W stronnictwie „czerwonych” jedną z kluczowych ról odgrywał Stefan Bobrowski – członek konspiracyjnych organizacji studenckich w Kijowie, emisariusz, działacz niepodległościowy. W przeddzień wybuchu powstania objął stanowisko Naczelnika Warszawy i przez pierwsze miesiące walk utrzymywał ciągłość władzy cywilnej w stolicy. Był przewodniczącym Komisji Wykonawczej Rządu Narodowego, uczestniczył w ogłoszeniu dekretów dotyczących uwłaszczenia chłopów, wydawał prasę, zorganizował powstańczą żandarmerię, sieć kurierów, zaplecze aprowizacyjne, pomoc sanitarną. Będąc faktycznym politycznym przywódcą powstania, Bobrowski padł ofiarą intrygi stronnictwa „białych”. W wyniku spisku o podłożu obyczajowym 12 kwietnia 1863 r. zginął w pojedynku z hrabią Adamem Grabowskim, stoczonym na leśnej polanie niedaleko brzegów Masłówki i Żylic. Tym samym tragiczne wydarzenia na zawsze złączyły bohatera narodowego z ziemią rawicką. Tajemnicze okoliczności pojedynku i śmierci Bobrowskiego przemieniły się w biograficzną legendę, przez dziesiątki lat pełną niedomówień.
Powstanie trwało, pomimo klęsk militarnych i śmierci Bobrowskiego, do jesieni 1864 r. Do jego ostatecznego stłumienia car użył prawie 200-tysięcznej armii. Władze pruskie zabroniły Polakom z Wielkiego Księstwa Poznańskiego udzielania jakiejkolwiek pomocy powstańcom, pod groźbą represji i kary śmierci za zdradę stanu. Pomimo tego ok. 4000 Wielkopolan, w tym liczna grupa gimnazjalistów, zasiliły szeregi walczących. Mieszkańcy Wielkopolski organizowali także dla walczących pomoc materialną i finansową.
Lokalizacja: mur Zakładu Karnego w Rawiczu od ul. Wały Powstańców Wielkopolskich
Koncepcja: piąty fragment całościowej koncepcji, która powstała dzięki współpracy Gminy Rawicz, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Rawickiej, Muzeum Ziemi Rawickiej i Zakładu Karnego w Rawiczu pod wspólnym projektem "W drodze do wolności - upamiętnienie udziału Wielkopolan i mieszkańców Ziemi Rawickiej w powstaniach niepodległościowych XVII.XIX, i XX wieku". Projekt otrzymał dofinansowanie Ministra Obrony Narodowej w ramach programu "Mural ale, historia Wojska Polskiego muralem pisana".
Powstanie wielkopolskie było zwycięskim zrywem zbrojnym Polaków z zaboru pruskiego, którzy – w obliczu klęski Niemców w I wojnie światowej i wybuchu rewolucji po upadku Cesarstwa Niemieckiego – chwycili za broń, aby połączyć swój region z pozostałymi ziemiami odradzającego się niepodległego Państwa Polskiego.
Powstanie wybuchło 27 grudnia 1918 r. na ulicach Poznania, po przyjeździe do stolicy regionu Ignacego Jana Paderewskiego, pianisty, kompozytora, działacza niepodległościowego. Walki toczyły się na terenie niemal całej Wielkopolski, przy czym koncentrowały się na trzech zasadniczych frontach: północnym, północno-zachodnim oraz południowym. Ten ostatni obejmował odcinek rawicki, okolice Ponieca, Jutrosina i Ostrzeszowa.
W odpowiedzi na decyzję władz niemieckich o włączeniu powiatu rawickiego do Prowincji Śląskiej Polacy powołali Straż Ludową, na czele której stanął Ignacy Busza, a także zorganizowali ochotnicze oddziały powstańcze, m.in. w Dubinie, Słupi, Zielonej Wsi, Chojnie, Zakrzewie. Na początku stycznia 1919 r. opanowali Miejską Górkę, gdzie odtąd stacjonował lokalny sztab powstańczy pod dowództwem I. Buszy. Drugim punktem koncentracji sił powstańczych było Golejewko, gdzie siedzibę miał ks. Zdzisław Zakrzewski, prezes Powiatowej Rady Ludowej. Styczniowe pertraktacje przerwały ataki Niemców na Sarnowę i Słupię Kapitulną, połączone z grabieżą mienia i zabójstwami ludności cywilnej. Najważniejszym momentem walk na ziemi rawickiej były dwie bitwy o Rawicz, stoczone 3/4 i 5/6 lutego 1919 r., zaliczane do największych w przebiegu całego powstania. Powstańcy z lokalnych oddziałów uzyskali wsparcie lepiej uzbrojonych kompanii z Jarocina, Pleszewa i Koźmina, ale z powodu błędów taktycznych i złej komunikacji ataki nie powiodły się. W mroźne lutowe noce Polacy dotarli do wschodniego przedmieścia i słyszeli bicie dzwonów na wieżach rawickich kościołów. W ramach kontruderzenia Niemcy zaatakowali Hazy.
Po rozejmie w Trewirze ustabilizowała się linia demarkacyjna na północ i wschód od Rawicza, przy czym samo miasto pozostawało po stronie niemieckiej. Dopiero na mocy postanowień traktatu wersalskiego Rawicz z całym powiatem powrócił 17 stycznia 1920 r. w granice niepodległej Rzeczypospolitej.
Lokalizacja: mur Zakładu Karnego w Rawiczu od ul. 17 Stycznia
Koncepcja:
Mural jest kontynuacją walk podczas Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 i dążenia Rawiczan do powrotu miasta w granice państwa Polskiego. Ostatecznie dopiero na mocy postanowień traktatu wersalskiego Rawicz z całym powiatem powrócił 17 stycznia 1920 r. w granice niepodległej Rzeczypospolitej. W swej początkowej scenie ukazane jest wejście Wojska Polskiego na czele z siedzącym na koniu hrabią Sczanieckim do Rawicza. Wjazd miał miejsce obecną ulicą 17 Stycznia. Lata pokoju nie trwały długo. Dalsze fragmenty muralu przedstawiają tragiczne czasy II Wojny Światowej i okupacji niemieckiej, a później mroczne czasy terroru stalinowskiego 1945-56, w których to latach więzienie rawickie było główną areną zbrodni dokonywanych na Polakach.
Mural powstał dzięki otrzymanej dotacji od Marszałka Województwa Wielkopolskiego w ramach projektu "Mural na 100. rocznicę odzyskania niepodległości i wybuchu walk o polskość Wielkopolski"
